แถลงการณ์ ขอเรียกร้องให้รัฐไทยไม่ส่งกลับ ‘อี ควิน เบดั๊บ’ ผู้ลี้ภัยชาวเวียดนาม ไปเผชิญอันตราย

แถลงการณ์ ขอเรียกร้องให้รัฐไทยไม่ส่งกลับ ‘อี ควิน เบดั๊บ’ ผู้ลี้ภัยชาวเวียดนาม ไปเผชิญอันตราย CrCF ชี้ ประเทศไทยอาจละเมิด ม. 13 พ.ร.บ.ทรมานฯ และหลักการห้ามผลักดันกลับ

วันนี้ (26 พฤศจิกายน 2568) เวลา 14.00 น. ศาลอุทธรณ์อ่านคําพิพากษาคดีส่งผู้ร้ายข้ามแดน นายอี ควิน เบดั๊บ (Mr. Y Quynh Bdap) ผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามและนักเคลื่อนไหวเพื่อเสรีภาพในการนับถือศาสนา หมายเลขคดีแดงที่ ผด.9/2567 โดยศาลมีคำสั่งยืนตามคำพิพากษาศาลชั้นต้นให้ส่งกลับนายอี ควิน เบดั๊บ ไปยังประเทศเวียดนาม

ศาลอุทธรณ์ฟังข้อเท็จจริงเป็นที่ยุติว่าแม้ประเทศไทยจะไม่มีอนุสัญญาส่งผู้ร้ายข้ามแดนกับสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม แต่ศาลสามารถให้ความร่วมมือตามหลักการต่างตอบแทนได้ และศาลยอมรับข้อเท็จจริงอีกว่า อี ควิน เบดั๊บ มีสถานะเป็นผู้ลี้ภัยภายใต้การคุ้มครองตามหลักการในอนุสัญญาว่าด้วยผู้ลี้ภัยของสำนักงานข้าหลวงใหญ่แห่งสหประชาชาติ อย่างไรก็ดี ศาลเห็นว่าศาลไม่สามารถก้าวล่วงการพิจารณาพิพากษาของศาลเวียดนาม ศาลพิจารณาเพียงว่าความผิดซึ่งถูกร้องขอให้ส่งตัวเป็นผู้ร้ายข้ามแดนนั้นเป็นความผิดที่บัญญัติไว้ใน พ.ร.บ. ส่งผู้ร้ายข้ามแดนหรือไม่ โดยไม่พิจารณาถึงกฎหมายวิธีสาระบัญญัติ หรือวิธีพิจารณาความอาญาของประเทศผู้ร้อง ซึ่งในคดีนี้ อี ควิน เบดั๊บ ถูกดำเนินคดีในข้อหาก่อการร้ายและต้องคำพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุกเป็นเวลา 10 ปี ไม่ใช่ความผิดที่ไม่เกี่ยวกับคดีการเมืองและทางการทหาร  อีกทั้งศาลไม่เชื่อว่าหากอี ควิน เบดั๊บ ถูกส่งกลับไปแล้วจะเผชิญภยันตรายหรือถูกปฏิบัติอย่างไร้มนุษยธรรมหรือย่ำยีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ตาม พ.ร.บ. ป้องกันการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 เนื่องจากไม่มีพยานหลักฐานว่าระหว่างที่อี ควิน เบดั๊บ ถูกควบคุมตัวที่สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามนั้นถูกทำร้าย ข่มขู่ อีกทั้งรัฐบาลเวียดนามได้รับรองความปลอดภัย ซึ่งมีความน่าเชื่อถือว่าเมื่อส่งกลับจะไม่อยู่ในอันตราย ถูกกระทำโหดร้าย หรือสูญ คำพิพากษาศาลอุทธรณ์เป็นที่สุด 

มาตรา 22 แห่งพระราชบัญญัติส่งผู้ร้ายข้ามแดน พ.ศ. 2551 กำหนดว่า ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งถึงที่สุดให้ส่งบุคคลเป็นผู้ร้ายข้ามแดน และรัฐบาลไทยพิจารณาให้ส่งบุคคลนั้นแล้ว จึงจะเข้าสู่กระบวนการส่งตามขั้นตอน  ดังนี้หากรัฐบาลไทยไม่พิจารณาให้ส่งภายใน 90 วัน ตามมาตรา 20 ก็ให้ปล่อยบุคคลนั้นได้  ซึ่งตามกฎกระทรวง กระทรวงยุติธรรม ฉบับ พ.ศ. 2553 ได้ระบุไว้ด้วยว่า ข้อ 7 (2) วรรคท้าย “ในกรณีที่กระทรวงการต่างประเทศเห็นว่า คำร้องขอดังกล่าวอาจกระทบกระเทือนความสัมพันธ์ระหว่างประเทศหรือมีเหตุผลอื่นที่ไม่อาจดำเนินการให้ได้ ให้กระทรวงการต่างประเทศเสนอความเห็นนั้นพร้อมคำร้องขอให้ส่งผู้ร้ายข้ามแดน ให้คณะรัฐมนตรีพิจารณาโดยเร็ว”

“ขอให้นายกรัฐมนตรี ในฐานะหัวหน้ารัฐบาล ได้พิจารณาเหตุผลด้านสิทธิมนุษยชนและภาพลักษณ์ของไทยในเวทีประชาคมระหว่างประเทศ   เพราะประเทศไทยอาจถูกมองได้ว่าร่วมมือกับรัฐบางประเทศในการบังคับส่งกลับผู้ลี้ภัย ที่ขัดกับหลักการสากล จารีตประเพณี และกฎหมายไทยเองอย่างต่อเนื่อง  เช่น การส่งชาวอุยกูร์ 40 ราย กลับประเทศจีนไปโดยไม่สนใจการวิพากษ์วิจารณ์จากทุกฝ่าย การไม่ส่งกลับนายอี ควิน เบดั๊บ จะทำให้รัฐบาลไทยมีความภาคภูมิสมศักดิ์ศรีในการเป็นสมาชิกคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งองค์การสหประชาชาติ” พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ ผู้อำนวยการมูลนิธิผสานวัฒนธรรม กล่าว

แม้คำพิพากษาของศาลอุทธรณ์ของไทยนั้นไม่สอดคล้องกับหลักการตาม พ.ร.บ. ป้องกันและปราบปรามการทรมานฯ ตามมาตรา 13 ที่ห้ามไม่ให้หน่วยงานของรัฐหรือเจ้าหน้าที่รัฐขับไล่ ส่งกลับ หรือส่งบุคคลเป็นผู้ร้ายข้ามแดนไปยังอีกรัฐหนึ่ง หากมีเหตุอันควรเชื่อได้ว่าบุคคลนั้นจะตกอยู่ในอันตรายที่จะถูกทรมาน ปฏิบัติที่โหดร้ายฯ หรืออุ้มหาย  อีกทั้งยังมีหลักการห้ามผลักดันกลับ (Non-Refoulement) ที่เป็นกฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศที่ผูกพันรัฐทุกรัฐในโลก การตัดสินใจเรื่องการไม่ส่งกลับนายอี ควิน เบดั๊บ ในครั้งนี้ แสดงให้เห็นว่ารัฐบาลไทยได้ดำเนินการให้เป็นไปตามหลักการด้านสิทธิมนุษยชนที่ประชาคมระหว่างประเทศยังคงให้ความเชื่อมั่นได้

นายอี ควิน เบดั๊บ (Mr. Y Quynh Bdap) นักเคลื่อนไหวเพื่อเสรีภาพในการนับถือศาสนาชาวเวียดนาม อายุ 32 ปี ซึ่งนับถือศาสนาคริสต์ เป็นแกนนำเรียกร้องสิทธิเสรีภาพการนับถือศาสนาให้กับกลุ่มชาติพันธุ์ ที่ถูกรัฐบาลเวียดนามตั้งข้อหาก่อการร้ายจากเหตุจลาจลเมื่อปี 2567 ทว่าเขาให้การปฏิเสธว่าไม่มีส่วนเกี่ยวข้องในเหตุการณ์ดังกล่าว และอ้างว่าการเคลื่อนไหวด้านสิทธิของเขาเป็นการกระทำโดยสงบและไม่มีความรุนแรง 

อี ควิน เบดั๊บ ลี้ภัยมายังประเทศไทยตั้งแต่ปี 2561 และได้รับสถานะผู้ลี้ภัย และการคุ้มครองระหว่างประเทศจากสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (United Nations High Commissioner for Refugees – UNHCR) ต่อมา เมื่อวันที่ 11 มิถุนายน 2567 นายเบดั๊บถูกเจ้าหน้าที่ตำรวจจากสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองจับกุม โดยอ้างว่ามีคำขอให้ส่งผู้ร้ายข้ามแดนและศาลในประเทศเวียดนามมีคำพิพากษาลงโทษนายเบดั๊บฐานก่อการร้ายจากเหตุจลาจลเมื่อปี 2566 ในจังหวัดดั๊กลัก

อย่างไรก็ตาม คดีที่นายเบดั๊บตกเป็นจำเลยมีการดำเนินการพิจารณาลับหลังจำเลยในรูปแบบศาลเคลื่อนที่ หรือ “Mobile Court” ร่วมกับจำเลยคนอื่นๆ อีก 99 คน ซึ่งเป็นรูปแบบที่ผู้เชี่ยวชาญระหว่างประเทศขององค์การสหประชาชาติวิพากษ์วิจารณ์และตั้งคำถามอย่างกว้างขวางว่าเป็นรูปแบบศาลที่ไม่มีพื้นฐานทางกฎหมายที่ชัดเจน และไม่ได้เป็นอิสระจากอิทธิพลการเมือง

“มันเป็นเครื่องมือที่มีอคติ ใช้ประจานจำเลยโดยรวม โดยไม่ประเมินความรับผิดชอบของแต่ละบุคคลอย่างเหมาะสม ข้อกล่าวหาเรื่องการก่อการร้ายคลุมเครือและกว้างเกินไป การพิจารณาคดีไม่เป็นธรรมตามกฎหมายระหว่างประเทศ” ผู้เชี่ยวชาญองค์การสหประชาชาติกล่าว

ผู้เชี่ยวชาญและกลไกพิเศษของสหประชาชาติได้แสดงความกังวลต่อความเสี่ยงในการส่งกลับนายเบดั๊บไว้เมื่อ 16 ตุลาคม 2567 ภายหลังจากที่ศาลชั้นต้นสั่งให้ขังนายเบดั๊บเพื่อรอการส่งกลับในเดือนกันยายน โดยกลุ่มผู้เชี่ยวชาญเห็นว่า หากมีการส่งกลับ นายเบดั๊บจะตกอยู่ในอันตรายจากการเผชิญการทรมาน การปฏิบัติที่โหดร้าย หรือการอุ้มหาย ซึ่งขัดต่อหลักการห้ามผลักดันกลับอันเป็นจารีตประเพณีระหว่างประเทศที่มีผลผูกพันทุกรัฐ

นอกจากนี้ องค์กรด้านสิทธิมนุษยชน ฮิวแมนไรท์วอช (Human Rights Watch) ปี 2567ได้มีรายงานว่าประเทศเวียดนามมักจะกดขี่และปราบปรามประชาชนที่แสดงออกทางความคิดเห็นทางการเมือง การรวมกลุ่มและการสมาคมอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งการกดขี่ผู้นับถือศาสนาตามความเชื่อของตน  หากนายเบดั๊บ ถูกส่งกลับไปรับโทษในคดีทางการเมืองที่เรือนจำในประเทศเวียดนาม ตามที่ระบุไว้ในคำขอของอัยการไทยที่ดำเนินการตามคำร้องขอของอัยการประเทศเวียดนาม ก็จะส่งผลให้นายเบดั๊บมีความเสี่ยงต่อการถูกทรมานและปฏิบัติไร้มนุษยธรรม ตามที่มีรายงานการละเมิดสิทธิมนุษยชนในเรือนจำแห่งนี้และอีกหลายๆ แห่งในเวียดนาม

กรณีของอี ควิน เบดั๊บ เป็นหนึ่งในการละเมิดสิทธิมนุษยชน ที่เรียกว่า การปราบปรามข้ามชาติ (Transnational Repression) ซึ่งหมายถึง การที่รัฐใช้อำนาจคุกคาม ควบคุม หรือละเมิดสิทธิมนุษยชนผู้เห็นต่าง นักปกป้องสิทธิมนุษยชน ผู้ลี้ภัย ไปจนถึงสื่อมวลที่อยู่นอกรัฐของตน เป็นความร่วมมือระหว่างรัฐ เครื่องมือทางกฎหมาย การข่าว และกลไกความมั่นคง โดยในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีการปราบปรามข้ามชาติ

เกิดขึ้นมากอย่างยาวนาน รูปแบบการปราบปรามที่พบบ่อย เช่น การติดตามคุกคาม การบังคับส่งกลับโดยไม่พิจารณากระบวนการลี้ภัย การกระทำให้บุคคลสูญหาย การสังหารนอกกระบวนการยุติธรรม หรือการใช้กฎหมายข้ามพรมแดนในทางมิชอบ

ในกรณีระหว่างไทยและเวียดนาม นอกจากกรณีนายเบดั๊บ ยังมีรายงานว่าผู้ลี้ภัยทางการเมืองไทยสามคน ได้แก่ นายสยาม ธีรวุฒิ,  นายชูชีพ ชีวะสุทธิ์ และนายกฤษณะ ทัพไทย ถูกพบเห็นครั้งสุดท้ายที่ประเทศเวียดนาม รวมถึงกรณีผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามถูกส่งกลับจากประเทศไทยโดยมิชอบ เช่น นายดวง วาน ไถ (Duong Van Thai) ในปี 2567 และนายจวง ดุย ญัต (Truong Duy Nhat) ในปี 2562 ซึ่งชุมชนผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามได้รายงานว่าพบเห็นเจ้าหน้าที่รัฐเวียดนามเข้ามาติดตาม สอดส่อง และคุกคาม และบังคับให้สูญหายผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามอยู่บ่อยครั้ง ถือเป็นการกระทำที่ละเมิดอธิปไตยของประเทศไทยอย่างร้ายแรง รวมไปถึงการส่งกลับชาวอุยกูร์ 40 คน กลับไปยังประเทศจีนเมื่อเดือนกุมภาพันธุ์ 2568 ที่ผ่านมาซึ่งทำให้ไทยถูกนานาประเทศวิพากษ์วิจารณ์อย่างกว้างขวาง

มูลนิธิผสานวัฒนธรรม เป็นองค์กรสิทธิมนุษยชนที่ได้รับการรับรองจากคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) ทำงานด้านการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนและการเข้าถึงความยุติธรรมของประชาชน จึงขอเรียกร้องให้ทางการไทยพิจารณาข้อเสนอแนะ ดังนี้

1. กรณีเบดั๊บเป็นกรณีที่เชื่อได้อย่างเพียงพอว่าหากถูกส่งกลับเขาจะตกอยู่ในอันตรายจากการถูกทรมานฯ ทางการไทยต้องไม่ส่งตัวนายอี ควิน เบดั๊บ ให้กับทางการเวียดนาม ตามหลักการไม่ส่งกลับ และมาตรา 13 ใน พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้สูญหาย พ.ศ. 2565
2. ประสานงานกับสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ ในการส่งตัวนายอี ควิน เบดั๊บ ไปตั้งถิ่นฐานใหม่ในประเทศที่สาม ตามที่ประเทศไทยได้ให้คำมั่นไว้ในการประชุมเวทีผู้ลี้ภัยโลก ครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2566 ว่าจะขยายความร่วมมือกับประเทศที่สามในการหาทางออกที่ยั่งยืนให้แก่ผู้ลี้ภัยกลุ่มต่างๆ ในประเทศไทย
3. ขอให้รัฐไทยยุติการส่งกลับนายเบดั๊บและเคารพหลักการห้ามผลักดันกลับไปเผชิญอันตราย(Non-refoulement) ซึ่งเป็นจารีตประเพณีระหว่างประเทศ ที่มีผลผูกพันรัฐไทยให้มีหน้าที่ต้องปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชน อย่างเสมอภาคเท่าเทียม 

แถลง ณ วันที่ 26 พฤศจิกายน 2568

มูลนิธิผสานวัฒนธรรม