กระบวนการยุติธรรม กับศักยภาพท้องถิ่นในพื้นที่ จ.ชายแดนใต้ที่เปลี่ยนไป: แนวทาง-ข้อเสนอแนะ ตอนที่ 1 โดย พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ

โดย

26 สิงหาคม, 2018

163

กระบวนการยุติธรรมกับศักยภาพท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ที่เปลี่ยนไป: แนวทาง และข้อเสนอแนะ ตอนที่ 1 (ช่วงปี 2547-2554) โดย พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ ผู้อำนวยการมูลินิธิผสานวัฒนธรรม นำเสนอต่อการประชุมวิชาการระดับชาติ ชุมคน ชุมชน คนใต้ ครั้งที่ 3 เสียงจากผู้ไร้สิทธิชายแดนใต้ 12-14 กันยายน 2554 ณ มหาวิทยาลัยทักษิณ วิทยาเขตสงขลา

บทคัดย่อ

ระบบยุติธรรมของไทยปฎิบัติตาม และพึงปฎิบัติตามหลักการเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนและสิทธิตามกฎหมายของชาวไทยทุกคนที่เกิดในประเทศไทย ไม่ว่าจะมีภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่ ณ แห่งใด ถือว่าเป็นคนสัญชาติไทย และมีสิทธิเสรีภาพตามกฎหมายเท่าเทียมกัน อย่างไรก็ดีมีภาพสะท้อนในสมัยอดีตและปัจจุบัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ที่มีชาวไทยมลายูนับถือศาสนาอิสลามอยู่กันอย่างหนาแน่น ทำให้เห็นว่าของปัญหาด้านกระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก โดยเฉพาะในส่วนที่เกี่ยวข้องกับคดีอาญาที่ยังคงเป็นปัญหาที่หนักหน่วง

โดยเฉพาะอย่างยิ่งนับแต่เมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2547 ทนายสมชาย นีละไพจิตร อดีตนายกสมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย (ยมท.) ประธานชมรมนักกฎหมายมุสลิม และรองประธานกรรมการฝ่ายสิทธิมนุษยชน สภาทนายความถูกบังคับให้หายไป ทำให้ประเด็นเรื่องกระบวนการยุติธรรมในจังหวัดชายแดนใต้มีความสำคัญเป็นที่สนใจยิ่งขึ้น และอาจสะท้อนถึงความบกพร่องของกระบวนการยุติธรรมในสังคมไทยได้อย่างชัดเจน

นับแต่สถานการณ์ความไม่สงบเกิดขึ้นอีกครั้งในปี พ.ศ. 2547 เป็นต้นมา มีการบังคับใช้กฎหมายพิเศษที่แตกต่างจากสถานการณ์ปกติ การศึกษาในรายงานฉบับนี้จึงให้ความสำคัญสภาพปัญหากระบวนการยุติธรรมในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ และความเปลี่ยนแปลงอันสืบเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ และที่ยังมีเหตุการณ์ความรุนแรงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง

จึงเป็นที่น่าสนใจว่าขณะที่มีการกล่าวว่าปัญหาจังหวัดชายแดนใต้คือปัญหาที่ชาวไทยมลายูนับถือศาสนาอิสลามไม่ได้รับความยุติธรรมอันเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดความรุนแรง และการก่อความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้อย่างต่อเนื่อง ประชาชนในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ประสบกับปัญหาการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมอย่างไรบ้าง และโดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมชนท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ได้ปรับตัว และมีบทบาทอย่างไรต่อการแก้ไขปัญหาด้านกระบวนการยุติธรรมให้กับประชาชน

เมื่อปรากฎว่ามีชาวไทยมลายูนับถือศาสนาอิสลามไม่ได้รับความยุติธรรมเสมอภาคกัน และขาดโอกาสในการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมทางอาญา และยิ่งโดยเฉพาะกรณีถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน และถูกกล่าวหาว่ากระทำผิดในคดีอาญาทั่วไปและคดีอาญาที่เกี่ยวข้องกับการแบ่งแยกดินแดน กบฎ และคดีเกี่ยวกับความมั่นคง จึงควรแก้ไขประบวนการยุติธรรมซึ่งมีความอ่อนไหวต่อคนหลากหลายทางวัฒนธรรมและควรให้ความสำคัญกับบทบาทองค์กรท้องถิ่น เพื่อให้ประชาชนในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้สามารถเข้าถึงความยุติธรรมอย่างเสมอภาค