[:th]คู่มือการเข้าถึงความยุติธรรม คดีที่ดิน-ป่าไม้ หลักการแสวงหาข้อเท็จจริงในคดีอาญา กระบวนการยุติธรรมกับคดีที่ดิน และป่าไม้[:]

การนำเสนอพยานหลักฐาน ถือเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการพิจารณาคดีในชั้นศาล ความชัดเจนและความน่าเชื่อถือของพยานหลักฐานนำไปสู่ดุลพินิจของศาลว่าจะพิพากษาตามฟ้อง หรือยกฟ้องคดี หากพยานหลักฐานไม่ชัดเจน หรือหากในกรณีที่เลวร้ายที่สุดอีกฝ่ายยกพยานหลักฐานหรือข้อเท็จจริงอันเป็นเท็จขึ้นมากล่าวอ้าง  แต่อีกฝ่ายกลับไม่สามารถหาพยานหลักฐานหรือข้อเท็จจริงมาโต้แย้งข้อเท็จจริงดังกล่าวได้ อาจนำไปสู่คำพิพากษาที่คลาดเคลื่อนต่อความจริงในท้ายที่สุด

กรณีการต่อสู้เรื่องกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครองในทรัพยากรที่ดิน หรือทรัพยากรป่าไม้ก็เช่นกัน จากประสบการณ์ที่ผ่านมา การต่อสู้ไม่ว่าจะระหว่างชาวบ้านกับนายทุน หรือชาวบ้านกับรัฐบาล เมื่อไม่สามารถเจรจาตกลงกันและนำไปสู่การฟ้องร้องกันจนกลายเป็นคดีขึ้นสู่ศาล การนำข้อเท็จจริงเพื่อพิสูจน์ว่าชาวบ้านครอบครองผืนดินดังกล่าวมาก่อนการเข้าครอบครองของนายทุน หรือรัฐบาลมักจะมีปัญหา เนื่องด้วยระยะเวลาเริ่มต้นที่เข้ามาครอบครองของชุมชนผ่านมาเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน ข้อมูลหรือพยานหลักฐานที่แสดงถึงการครอบครองของชุมชนไม่ได้ถูกจัดเก็บเอาไว้ หรือหากเก็บไว้ก็มิได้มีการเก็บไว้อย่างเป็นระบบ  ทำให้การนำเสนอพยานหลักฐานของทนายความผู้ว่าคดีไม่สามารถทำให้ศาลมองเห็นได้ว่าชุมชนได้เข้าอยู่อาศัยและทำประโยชน์ในผืนดินดังกล่าวมาโดยสุจริต ดังเช่น กรณีบ้านห้วยม่วง ตำบลสบเตี๊ยะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งชาวบ้านในพื้นที่ถูกนายทุนฟ้องขับไล่ต่อศาลจังหวัดเชียงใหม่ และชุมชนได้ฟ้องแย้งกลับว่าตนได้เข้าครอบครองมาเป็นระยะเวลายาวนานด้วยความสุจริต หรืออาศัยเหตุแห่งการครอบครองปรปักษ์

ด้วยความจำเป็นดังกล่าว ศูนย์พิทักษ์และฟื้นฟูสิทธิชุมชนท้องถิ่นได้เล็งเห็นความสำคัญในการเก็บข้อมูลของพื้นที่ที่มีปัญหาเรื่องการจัดการพยานหลักฐานและข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการเข้าทำประโยชน์ในผืนดิน จึงได้จัดทำคู่มือการแสวงหาข้อเท็จจริงและพยานหลักฐานฉบับนี้ขึ้นมา โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับลักษณะและการใช้ดุลพินิจในการรับฟังพยานหลักฐานของศาล ตลอดจนลักษณะเฉพาะในการเก็บพยานหลักฐานและข้อมูลในคดีเกี่ยวกับที่ดินและป่าไม้ เพื่อให้ชุมชนเก็บข้อมูลดังกล่าวสำหรับเป็นเครื่องมือในการยืนยันสิทธิชุมชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในผืนดินและผืนป่าของตนต่อไป

ศูนย์พิทักษ์และฟื้นฟูสิทธิชุมชนท้องถิ่น

พฤศจิกายน 2559