ข้อวิพากษ์ทางกฎหมาย ต่อกรณีคำพิพากษาฎีกาจำคุก 4 เดือน แกนนำผู้ใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญปกป้องชุมชน และสิ่งแวดล้อม จินตนา แก้วขาว

ข้อวิพากษ์ทางกฎหมาย เบื้องต้น ต่อกรณีคำพิพากษาฎีกาจำคุก 4 เดือน แกนนำผู้ใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญปกป้องชุมชน และสิ่งแวดล้อม โดยโครงการ นิติธรรมสิ่งแวดล้อมเมื่อ 13 ตุลาคม 2011 เวลา 20:26 น.

คดีนี้ ผมในฐานะผู้อำนวยการโครงการนิติธรรมสิ่งแวดล้อม (EnLAW) มีส่วนเกี่ยวข้องโดยเป็นหัวหน้าคณะให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายกรณี การคัดค้านโรงไฟฟ้าบ่อนอก-หินกรูด ของสภาทนายความ ติดตามข้อมูล ร่วมสอบข้อเท็จจริง กับหน่อย จินตนา แก้วขาว ตั้งแต่ปี 2544 แต่มิได้เป็นทนายความ ว่าความในคดีนี้โดยตรงครับ แต่ขอเสนอข้อเท็จจริงจากสำนวนและความเห็นทางกฎหมายดังนี้

คดีนี้อัยการฟ้องว่า จิตนาแก้วขาว มีความผิดในข้อหาบุกรุก โดยร่วมกันกระทำผิดตั้งแต่สองคนขึ้นไปศาลชั้นต้น ยกฟ้องไม่เชื่อพยานโจทก์ โดยอ้างอิง ถึงเจตนาการใช้สิทธิของชุมชนด้านสิ่งแวดล้อมตามรัฐธรรมนูญเป็นเหตุให้ต้องชั่งน้ำหนักพยานหลักฐานอย่างรอบคอบ เพื่อมิให้คนดีถูกรังแกโดยใช้กลไกตามกฎหมาย

ศาลอุทธรณ์ พิพากษาลงโทษจำคุก 6 เดือน เพราะเห็นว่าพยานโจทก์น่าเชื่อถือ การเบิกความในศาลที่แตกต่างจากชั้นสอบสวนอาจเป็นเพราะเกรงกลัวอิทธิพลจินตนา

ศาลฎีกา พิพากษาลดโทษจำคุก 4 เดือน เพราะเข้ามอบตัว โดยไม่รอลงอาญา โดยศาลเห็นว่าพยานโจทก์น่าเชื่อถือ เหมือนศาลอุทธรณ์ ส่วนประเด็นว่าการกระทำของจินตนามีเจตนาเพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อมตาม รธน. ไม่ใช่ความผิดอย่างคดีอาญาสามัญทั่วไป หรือเป็นข้อพิพาทระหว่างบุคลทั่วไป ไม่เป็นสาระแก่คดีอันควรได้รับการวินิจฉัย ต้องห้ามฎีกา

ซึ่งมีประเด็นข้อสังเกตุใหญ่ๆ อย่างน้อย 2 ข้อ

1) ประเด็นว่าการกระทำของจินตนามีเจตนาเพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อม ตาม รธน. ไม่ใช่ความผิดอย่างคดีอาญาสามัญทั่วไปหรือเป็นข้อพิพาทระหว่างบุคลทั่วไป ไม่เป็นสาระแก่คดีอันควรได้รับการวินิจฉัย ต้องห้ามฎีกานั้น ศาลฎีกา ไม่ได้ให้เหตุผลอย่างชัดแจ้งว่า ไม่เป็นสาระแก่คดีอันควรได้รับการวินิจฉัย อย่างไร เช่น นอกประเด็น เป็นเรื่องไม่เคยต่อสู้ ปรากฎในสำนวนมาก่อนฯ การวินิจฉัยโดยยกถ้อยคำตามกฎหมาย แต่ไม่มีเหตุผลรองรับที่ชัดเจน ทำให้คำพิพากษาที่ไม่รับวินิจฉันในส่วนนี้ขาดเหตุผลรองรับที่เข้าใจได้ในทางกฎหมาย ทั้งๆ ที่การตัดประเด็นไม่รับพิจารณาข้อต่อสู้ของจำเลยเป็นเรื่องสำคัญในคดี รวมทั้งอาจทำให้ผู้ที่ทราบคำพิพากษา และสาธารณะชนทั่วไปเข้าใจได้ว่า ศาลฎีกา ปฎิเสธความสำคัญที่เกี่ยวกับการใช้สิทธิตาม รธน. ด้านสิ่งแวดล้อมของชุมชนในการพิจารณาพิพากษาคดี

2) ประเด็นว่าการต่อสู้เพื่อสิทธิชุมชน และสิ่งแวดล้อม ของหน่อย จินตนา ซึ่งศาลเห็นว่าเป็นความผิดในทางอาญานั้นเป็นอาชญากรร้ายแรงที่ควรได้รับโทษจำคุก โดยไม่รอการลงโทษหรือไม่ โดยเหตุที่คดีนี้ศาลลงโทษจำคุก 4 เดือน เป็นโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี และคุณจินตนา ไม่เคยได้รับโทษจำคุกมาก่อนซึ่งอยู่ในเงื่อนไขที่ ศาลฎีกาจะใช้ดุลพินิจรอการลงโทษได้ เมื่อพิจารณาถึง อายุ ประวัติฯ สภาพความผิด หรือเหตุอื่นอันควรปราณี ตาม ม.56 ประมวล ก.ม. อาญา ซึ่งเมื่อพิจารณาถึงเหตุในคดีนี้เกี่ยวเนื่องมาจาก จินตนา และชุมชนมีวัตถุประสงค์ในการปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมของ ชุมชนตาม รธน. จากการดำเนินโครงการโรงไฟฟ้าถ่านหินขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม มิใช่เป็นความขัดแย้งส่วนบุคคล ซึ่งคดีในลักษณะแบบนี้ ในศาลชั้นต้นส่วนใหญ่แม้วินิจฉัยว่ามีความผิด จะรอการลงโทษโดยเห็นว่า มีเจตนาเพื่อรักษาทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมของชุมชน แต่ปรากฎว่าในคดีนี้ ศาลฎีกา มิได้หยิบยกเหตุดังกล่าวเพื่อพิจารณา รอการลงโทษ สิ่งที่หน่อย จินตนา ทำไปเพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อมของชุมชนดูเสมือนเป็น อาชกรรมร้ายแรง ที่ไม่ควรได้รับโอกาสรอการลงโทษจากดุลพินิจ และมุมมองของศาลฎีกาในคดีนี้

ในปัจจุบัน แม้ในทางกฎหมายคดีนี้จะถึงที่สุดแล้ว แต่การวิพากษ์ทางกฎหมาย และในทางสังคมต่อกระบวนการยุติธรรมเป็นเพียงจุดเริ่มต้น หน่อย จินตนาบอกกับผมทางโทรศัพท์ขณะถูกคุมขังที่ศาลในวันฟังคำพิพากษาว่า เป็นห่วงพี่น้องชุมชนต่างๆ อีกจำนวนมากที่ถูกดำเนินคดีจากการต่อสู้ด้านสิ่งแวดล้อมเราจะทำอย่างไรให้กระบวนการยุติธรรมคำนึงถึง และปกป้องการใช้สิทธิของชุมชนมากกว่านี้ ซึ่งงนี้เป็นโจทย์ที่ภาคประชาสังคมต้องช่วยขับเคลื่อนต่อไป

ENLAW กลุ่มอนุรักษ์บ้านกรูดและเครือข่าย อยู่ในช่วงปรึกษาหารือแนวทางรณรงค์ โดยอาศัยคดีหน่อย จินตนาเป็นจุดเริ่มต้นการต่อสู้ เพื่อสิทธิชุมชนและสิ่งแวดล้อม ต้องมีที่ยืนและได้รับการปกป้องจากสังคมและกระบวนการยุติธรรมครับ

สุรชัย ตรงงาม
วันที่ 13 ตุลาคม 2554

คำพิพากษาศาลชั้นต้น

คำพิพากษาศาลอุทธรณ์

คำพิพากษาศาลฎีกา